“..οι φυλακές αποτελούν ένα πεδίο κερδοφορίας, δηλαδή οι φυλακές χρειάζεται να είναι πάντα γεμάτες, για να το πω απλά..”
Το παρόν κείμενο αποτελεί μέρος μιας συνέντευξης με τον σύντροφο Γιώργο Καραγιαννίδη γύρω από τη φυλακή ως τόπο συλλογικών διεκδικήσεων και αγώνων. Σύντομα, ολόκληρη η συνέντευξη θα δημοσιευθεί από κοινού με αυτές άλλων συντρόφων σε μορφή μπροσούρας, η οποία βρίσκεται στα σκαριά από την ομάδα εντός-εκτός.
Με τη ζωντάνια του προφορικού λόγου να αποτυπώνεται στο χαρτί σε μια σειρά συζητήσεων, στρέφουμε το βλέμμα στη φυλακή ως χώρο κοινωνικό, ώστε μέσα από τις αφηγήσεις να σκιαγραφηθούν γνωστές και, ίσως σε πολλούς, άγνωστες πτυχές ενός πεδίου συλλογικών αγώνων με χαρακτηριστικά συχνά προσδιορισμένα από παράγοντες που μπορεί είτε να εκλείπουν είτε να διαφέρουν σημαντικά σε σχέση με ό,τι συμβαίνει εκτός των τειχών.
Ε.Π
Θα ήθελες να μου πεις δυο λόγια για τη διάκριση πολιτικών και ποινικών κρατουμένων;
Αν και εγώ την καταλαβαίνω αυτή τη διάκριση που μπαίνει μεταξύ πολιτικών και ποινικών κρατουμένων, παρ’ όλα αυτά δεν την αποδέχομαι, όσον αφορά τον τρόπο που εφαρμόζεται η διάκριση αυτή από το ελληνικό κράτος, τουλάχιστον. Το ελληνικό κράτος, στην ίδια κατηγορία που βάζει αυτούς που εμείς αποκαλούμε πολιτικούς κρατούμενους και τους οποίους αποδεχόμαστε ως τέτοιους, βάζει και κατηγορίες που ανέφερα πριν, δηλαδή μεγάλα κεφάλια ας πούμε του υποκόσμου ή αντίστοιχους. Δηλαδή εφαρμόζει και σε αυτούς τον ίδιο τρόπο μεταγωγών, τον ίδιο τρόπο κράτησης, το ίδιο τρόπο διαχείρισης στο ειδικό δικαστήριο που βρίσκεται μέσα στη φυλακή του Κορυδαλλού. Δεν τους βλέπει το κράτος σαν μια πολιτική απειλή τους αναρχικούς κρατούμενους, ότι θα κλονίσουνε τα θεμέλιά τους, απλά τους θεωρεί, από ότι έχω καταλάβει αυτά τα χρόνια, σα μια ισχυρή μειοψηφία, η οποία έχει τον τρόπο να δημιουργεί γεγονότα που μπορεί να ξεφεύγουν από τον έλεγχό του. Όπως ακριβώς με αντίστοιχο τρόπο, όσο κι αν είναι εξαρτώμενο το μαύρο κεφάλαιο, το κεφάλαιο της παρανομίας από το κεφάλαιο της λευκής οικονομίας, όσο και αν είναι το νόθο παιδί του, δεν είναι απόλυτα ελεγχόμενο και πάρα πολλά προβλήματα μπορεί να δημιουργεί η μαύρη οικονομία στους υπόλοιπους τομείς. Οπότε κάνω αυτή τη διάκριση προκειμένου να μπορέσουμε να μιλήσουμε παραπάνω για το τι συμβαίνει με τους λεγόμενους ποινικούς κρατούμενους.
Επίσης, ένα άλλο κομμάτι που θα πρέπει να τονίσουμε είναι ότι αν διευρύνουμε κάπως τον όρο, μπορούμε αντίστοιχα να προσδώσουμε τον όρο ποινικοί κρατούμενοι και στους πολιτικούς κρατούμενους όπως τους θεωρούμε εμείς. Και αντίστροφα, να δώσουμε τον όρο πολιτικοί κρατούμενοι στο σύνολο των κρατουμένων, με την έννοια ότι και αυτοί είναι απότοκα ενός ολόκληρου συστήματος, το οποίο γεννά τις συνθήκες που τους οδηγούνε τελικά στην εγκληματοποίηση και στη φυλάκιση.
Σε αυτές τις συνθήκες του γενικευμένου καπιταλισμού, ακόμη και για την Ελλάδα που δεν είναι πρωτοπόρα στην καπιταλιστική ανάπτυξη, οι φυλακές αποτελούν ένα πεδίο κερδοφορίας. Δηλαδή οι φυλακές χρειάζεται να είναι πάντα γεμάτες, για να το πω απλά. Και γι’ αυτό βλέπουμε να δημιουργούνται συνεχώς νέες φυλακές ή να αυξάνεται ο αριθμός των κρατουμένων από χρονιά σε χρονιά. Είναι ένα γεγονός το οποίο προέρχεται ακριβώς από την ίδια τη διαστρωμάτωση την ταξική της κοινωνίας. Και όχι μόνο την ταξική διαστρωμάτωση σε σχέση με τις υλικές συνθήκες αλλά και μέσω της θεαματικής αντανάκλασης που υπάρχει από τάξη σε τάξη. Εννοώ πως κάποιος ο οποίος έχει γεννηθεί σαν απόκληρος, γόνος μεταναστών κτλ θα μπορέσει να ζήσει τη μεγάλη ζωή και να απολαύσει όλα αυτά τα οποία θεωρεί σαν ωραία ζωή, στρεφόμενος φυσικά στην εγκληματικότητα, η οποία υπόσχεται γρήγορο και πολύ χρήμα. Αυτός, σχηματικά, είναι ο λόγος, νομίζω, για τον οποίο ουσιαστικά υπάρχουν οι φυλακές και αυξάνονται, τουλάχιστον στο δυτικό κόσμο.
Οι ποινικοί κρατούμενοι, τώρα, – χρησιμοποιώ τον όρο χάριν συνεννόησης- είναι φυσικά η συντριπτική πλειοψηφία των κρατουμένων και έχουν κάποιες ενστικτώδεις, ας το πω, αρχές. Η πρώτη είναι η αρχή του φυλετικού διαχωρισμού. Είναι κάτι που κι εμείς το ζήσαμε σαν φυλακισμένοι, κι εγώ και οι υπόλοιποι σύντροφοι. Βλέπουμε πχ κρατούμενους από την Αλβανία να κάνουν παρέα με κρατούμενους από την Αλβανία, Άραβες μεταξύ τους, άνθρωποι από την πρώην Σοβιετική Ένωση το ίδιο κτλ. Είναι κάτι που εξηγείται από τη εγγύτητα της κουλτούρας, την κοινή γλώσσα και όλων αυτών των κοινών. Αυτός ο φυλετικός διαχωρισμός, όμως, χρησιμοποιείται και ως μια μέθοδος ελέγχου της υπηρεσίας, βάζοντας σε διαφορετικές πτέρυγες τις φυλετικές ομάδες κρατουμένων, προκειμένου να μπορεί να κρατάει μια στάση απέναντι σε κάθε ομάδα ανάλογα με τον τρόπο που κι αυτή αντιδρά απέναντί της, με το πως στέκεται κι αυτή απέναντί στην υπηρεσία.
Εκτός από τη φυλετική ομαδοποίηση, μια άλλη ενστικτώδης αρχή τω κρατουμένων είναι αυτή της αγελαίας συμπεριφοράς, δηλαδή υπάρχει μια τάση να συσπειρώνονται οι περισσότεροι κρατούμενοι γύρω από έναν πιο ισχυρό κρατούμενο ή μια ομάδα πιο ισχυρών κρατουμένων. Ισχυρών με την έννοια που ανέφερα προηγουμένως. Αυτό είναι κάτι άλλο που πρέπει να έχουμε κατά νου. Ότι υπάρχει μέσα στις φυλακές μια 100% ιεραρχική δομή, άτυπη ιεραρχική δομή, αλλά παρ’ όλα αυτά πάρα πολύ αυστηρή, στη διαστρωμάτωση μέσα στις πτέρυγες των φυλακών. Είναι σχεδόν αδιανόητο για έναν κρατούμενο να μην ανήκει σε έναν κύκλο, ο οποίος ενδεχομένως και θα τον βοηθήσει εάν προκύψει κάποιο πρόβλημα, αλλά στην ουσία θα τον βοηθά να ανταπεξέρχεται και στην καθημερινότητά του. Σε ένα επίπεδο παρέας ή φιλίας.
Αυτοί, λοιπόν, οι οικονομικοί συσχετισμοί πως μπορεί να επηρεάζουν την ικανότητα διεκδικήσεων και διεξαγωγής συλλογικών αγώνων μέσα στη φυλακή; Γιατί απέναντι δεν έχεις μόνο την υπηρεσία αλλά και κρατούμενους που έχουν να χάσουν κέρδος, σωστά;
Αυτός είναι ίσως ο μεγαλύτερος φόβος. Όχι δηλαδή να βρεθείς μόνο απέναντι στην υπηρεσία. Ένας κρατούμενος μπορεί να φοβάται περισσότερο να βρεθεί απέναντι στον αρχηγό ή στην ομάδα που ανήκει γιατί αντιμετώπιση είναι πολύ πιο άγρια, πιο σκληρή σε κάτι τέτοιο, και θα είναι έκθετος σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό. Οπότε υπάρχει μια σχέση εξάρτησης. Οι αποφάσεις κάποιου επηρεάζουν τους υπόλοιπους. Κάποιου ιεραρχικά ανώτερου. Και αυτό είναι στην ουσία που κάνει το μοντέλο αυτό, όπως πριν, κατασταλτικό μοντέλο. Κι αυτό έχει τη σημασία του. Παρ’ όλο που λείπει η παράμετρος της άμεσης βίας, και γενικά της άμεσα κατασταλτικής φύσης της διαχείρισης των κρατουμένων, που υπερίσχυε στο προηγούμενο μοντέλο και οριοθετούσε τους φύλακες από τη μια και τους κρατούμενους από την άλλη, και οι κρατούμενοι που είχαν επαφή με τους φύλακες ήταν αυτομάτως αποδιοπομπαίοι από το σύνολο τον κρατουμένων.. Τώρα η καταστολή γίνεται με ένα τρόπο πολύ πιο διάφανο, δηλαδή ένας κρατούμενος μπαίνοντας στη φυλακή και παραμένοντας εκεί για κάποιο διάστημα, αυτό που προσλαμβάνει είναι ότι η υπηρεσία δεν είναι ακριβώς ένα εχθρικό σώμα, δεν είναι ο εχθρός του, που του δημιουργεί προβλήματα. Απλά, είναι κάποιοι άλλοι άνθρωποι που μπορούν να τον βοηθήσουν με τον κατάλληλο τρόπο, αποκτώντας και ο ίδιος τις κατάλληλες επαφές ή την κατάλληλη οικονομική δύναμη, αν μπορεί να το κάνει αυτό, η υπηρεσία μπορεί να τον βοηθήσει να βελτιώσει τη θέση του μέσα στη φυλακή. Και φυσικά αυτό έρχεται σε άμεση σύγκρουση με την ανάπτυξη μιας πολιτικής ταυτότητας, μιας πολιτικής συνείδησης για το τι είναι η φυλακή για ποιο λόγο βρέθηκε κάποιος άνθρωπος, που προηγουμένως δεν είχε πολιτική συνείδηση, μέσα σε αυτή, να μπορέσει να αντιληφθεί τον εαυτό του ως ένα υποκείμενο κοινωνικό, να αφουγκραστεί κάποιες βασικές, για εμάς, και δεδομένες κοινωνιολογικές πλευρές της φυλακής και του ρόλου της. Αν ένας άνθρωπος βρίσκεται σε μια κατάσταση που προσλαμβάνει ότι μπορεί να καταφέρει να ανεληχθεί και να περάσει πιο άνετα στη φυλακή και να αποκτήσει και ο ίδιος μια δύναμη, ένα κύρος, δεν θα έχει φυσικά κανένα ενδιαφέρον να μπορέσει να σχηματοποιήσει την αντίληψή του ενάντια από την εχθρικότητα της φυλακής ως θεσμός.
Η επικοινωνία και η απεύθυνση προς τους υπόλοιπους κρατούμενους πως γίνεται; Και από την προσωπική σου εμπειρία, ως αναρχικοί κρατούμενοι, σε ποιους απευθυνόσαστε;
Αυτό είναι δυστυχώς ένα πολύ σκληρό μάθημα που πήραμε μέσα στη φυλακή. Φυσικά, η λογική και η πρακτική μας ως αναρχικοί ήταν φυσικά να μπορούμε διαχυθούμε σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος των κρατουμένων, να μπορέσουμε κατά κάποιο τρόπο να μιλήσουμε, να επικοινωνήσουμε μαζί τους και να δώσουμε μια θεώρηση για το πως θεωρούσαμε εμείς ότι έπρεπε να παλέψουμε, να αντιταχθούμε απέναντι στις επιβαλλόμενες συνθήκες της φυλακής. Παρ᾽όλα αυτά, αυτό γινόταν όλο και πιο δύσκολο μέρα με τη μέρα. Δηλαδή το βλέπαμε κι εμείς στους εαυτούς μας ότι όχι μόνο αυτό το πράγμα δεν ήταν παραγωγικό αλλά αντίθετα μας έκανε και εμάς να υποχωρούμε σε διάφορα ζητήματα, καταλαβαίνοντας ότι δεν υπάρχει καμία δίοδος επικοινωνίας γιατί η οργάνωση των σχέσεων είναι τέτοια, τόσο βαθειά ιεραρχική, αν και άτυπη, που αποτρέπει κάθε προσπάθεια διάχυσης στη βάση, ας το ονομάσουμε έτσι, της φυλακής. Ουσιαστικά άμα είναι να υπάρξει κάποια κινητοποίηση, αυτή θα πρέπει να έχει όχι μόνο συζητηθεί αλλά και συμφωνηθεί από το αρχηγικό κομμάτι των κρατουμένων από οποιαδήποτε φυλετική ομάδα μπορεί να προέρχεται αυτή. Γι᾽αυτό και όσο περνούσε ο καιρός και καταλαβαίνοντας κι εμείς το αδιέξοδο και προκειμένου να υπάρχει διαδικασία κινητοποίησης, προσεταιριστήκαμε περισσότερο τους αρχηγούς των ομάδων παρά τους υπόλοιπους ανθρώπους.
Αυτό ήταν μια επιλογή που σχετίζεται με την αδυναμία πρόσβασης στους “από τα κάτω” ή ήταν για λόγους αποτελεσματικότητας ;
Και τα δύο. Η πρόσβαση ακριβώς φέρνει και την αποτελεσματικότητα. Όταν μπορείς να μιλήσεις στους ανθρώπους με ένα τρόπο που θα σε ακούσουνε, κατά κάποιο τρόπο αναγκαστικά γιατί αυτό θα τους πει ο αρχηγός, καταλαβαίνεις ότι αυτό είναι αποτελεσματικό γιατί απλά θα επιφέρει το αποτέλεσμα που θες. Πλέον βέβαια, δεν έχει να κάνει με αναρχικό αγώνα και αναρχική αντίληψη. Αλλά όπως όλα πράγματα δεν είναι καθαρά, ενδεχομένως να χρειαστεί πολλές φορές να το κάνουμε αυτό και σε κοινωνικές περιστάσεις εκτός φυλακής, κατά κάποιο τρόπο υπήρχε το ίδιο ζήτημα , συνειδησιακό αλλά και πρακτικό, και εντός της φυλακής. Δηλαδή σε ποιο βαθμό μπορεί η αποτελεσματικότητα μιας παρέμβασής μας να συγκρουστεί με την αντίληψή μας. Αυτό ήταν ένα ζήτημα που πάντα αντιμετωπίζαμε και φυσικά δεν υπήρχε τρόπος να απαντηθεί άμεσα. Είχαμε να διαλέξουμε είτε απέναντι στην αποτελεσματικότητα είτε στην απραξία. Και με το γρήγορο ρυθμό που εξελίσσονται τα πράγματα στη φυλακή όσον αφορά αρνητικές επιπτώσεις, όπως για παράδειγμα τώρα με τον νέο σωφρονιστικό κώδικα ή με την ψήφιση ενός νόμου ή με ένα αναπάντεχο γεγονός όπως με τον Καρέλι ή την αλλαγή μιας κατάστασης γενικότερα, η απραξία θα μας έφερνε σε πολύ χειρότερη θέση από ότι η επιλογή της αποτελεσματικότητας.