“Ο καθένας έχει τον τρόπο του. Η φυλακή είναι μια μοναχική υπόθεση, ακόμα κι αν είσαι σε μια φυλακή όπως ο Κορυδαλλός με 1500 άτομα. Άρα, ο καθένας την βγάζει με τον τρόπο του. Άλλος εκτονώνεται με την γυμναστική, άλλοι δημιουργούν νέες φιλίες, άλλος ξεφεύγει με ψευδαισθήσεις, κάποιοι κάνουν σχέδια για την “μεγάλη δουλειά”, άλλος βρίσκει καταφύγιο στις αναμνήσεις του.. Πάντως εντύπωση μου έκανε το εξης. Παρατήρησα ότι τις Παρασκευές έχει κόσμο στους διαδρόμους. Ρώτησα γιατί και μου απάντησαν ότι αύριο δεν έχουν σχολείο. Άρα τις υπόλοιπες μέρες που ήταν άδειοι οι διάδρομοι οι κρατούμενοι διάβαζαν. Αυτός είναι ο τρόπος.” (Χρήστος Τσάκαλος, από συνέντευξη για το νέο σωφρονιστικό κώδικα)
Αφορμή για το παρόν κείμενο υπήρξαν οι ανακοινώσεις των έγκλειστων μαθητών-φοιτητών του Κορυδαλλού στην αρχή της ακαδημαϊκής χρονιάς. Οι αιτίες είναι πολλές και διαχρονικές. Πλέον όμως, δυστυχώς, ολοένα αυξάνονται και οι αφορμές…
Ας δούμε όμως τα δεδομένα. Από τα 29 καταστήματα κράτησης που υπάρχουν σήμερα στην Ελλάδα, δομές εκπαίδευσης διαθέτουν τα εξής:
Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρείας (ΣΔΕ): Κορυδαλλός, Λάρισα, Διαβατά, Ελεώνας, Δομοκός, Γρεβενά, Τρίκαλα, Πάτρα, Νιγρίτα.
ΙΕΚ: Κορυδαλλός, Αυλώνας, Κασσάνδρα
Δημοτικό και Γυμνάσιο: Κορυδαλλός, Κασσάβετεια, Βόλος, Αυλώνας, Κόρινθος
Λύκειο: Αυλώνας, Κόρινθος
Άρα, εκ προοιμίου, η εκπαίδευση δεν αποτελεί δικαίωμα των κρατουμένων, αλλά πολυτέλεια.
Συγκεκριμένα, στον Κορυδαλλό, τη μεγαλύτερη και πολυπληθέστερη φυλακή, μετά από μακροχρόνιους αγώνες των κρατουμένων, λειτουργούν Γυμνάσιο (ΣΔΕ) και πρόσφατα ΙΕΚ. Οι μαθητές-σπουδαστές-φοιτητές κατάφεραν πέρσι με αγώνες να διεξαχθούν οι πανελλήνιες εξετάσεις στη φυλακή, μετά από εμπόδια που συνάντησαν είτε λόγω κακής συνεννόησης μεταξύ των αρμοδίων (διοίκηση, εισαγγελία, μεταγωγών) είτε λόγω της πολεμικής που δέχτηκαν από τη δ/ντρια του ΣΔΕ, Παγώνα Κουτούλα, για την οποία επίσης κατήγγειλαν ότι παραβίασε το φοριαμό σπουδαστών του ΙΕΚ, πετώντας το περιεχόμενό του με έργα τους, ότι αρνήθηκε τη δικαιολόγηση απουσιών λόγω μεταγωγών, γεγονός που οδήγησε στο χάσιμο της σχολικής χρονιάς για κάποιους κρατούμενους, ότι απομάκρυνε φοιτητές από χώρους μελέτης του σχολείου, φορτώνοντάς τους με κατηγορίες για σοβαρά πειθαρχικά παραπτώματα. Δημιουργώντας αρνητικό κλίμα στους καθηγητές του ΣΔΕ, προκάλεσε τις αποχωρήσεις τους από το σχολείο, ενώ φέτος πραγματοποιήθηκαν μόνο 2 αποσπάσεις.
Παρά τις εσκεμμένες αντιξοότητες, είτε από πλευράς διευθύντριας, είτε από κρατική “αμέλεια”, στο σχολείο του Κορυδαλλού δεν έχει αναφερθεί κανένα περιστατικό βίας, σε αντίθεση με τα σχολεία έξω.
Συνοπτικά, οι κρατούμενοι, ως προς την εκπαίδευσή τους, ζητούν τα εξής: την έγκαιρη πραγματοποίηση εγγραφών/μετεγγραφών φοιτητών και μαθητών Λυκείου, την έγκαιρη προμήθεια συγγραμμάτων με ευθύνη της φυλακής, την πρόσβαση σε χώρους μελέτης, την παροχή ίντερνετ για έρευνα για επαρκή χρόνο (όχι για 1 ώρα την εβδομάδα, όπως παράλογα ισχύει), τη δημιουργία Δημοτικού και Λυκείου εντός της φυλακής, την τοποθέτηση αρμόδιου υπάλλήλου αποκλειστικά για ζητήματα εκπαίδευσης, την απρόσκοπτη χορήγηση εκπαιδευτικών αδειών.
Οι κρατούμενοι έχουν χρησιμοποιήσει ακόμα και το έσχατο μέσο αγώνα, την απεργία πείνας: από το 2014 και την απεργία του Ν. Ρωμανού και των συντρόφων της υπόθεσης του Βελβεντού, έχουν γίνει άλλες 2 απεργίες: το 2015, ένας κρατούμενος, 8 ημέρες και το 2017, 5 κρατούμενοι, 22 ημέρες, με αίτημα την παρακολούθηση μαθημάτων. Στην τελευταία περίπτωση, πρωταγωνίστησε η γνωστή εισαγγελέας, Σταματίνα Περιμένη, που με κάθε τρόπο σαμποτάρει κάθε εκπαιδευτικό πρόγραμμα στις φυλακές.
Ας εξετάσουμε όμως και την εκπαιδευτική πραγματικότητα εκτός των τειχών, για μια συνοπτικότερη εικόνα της κατάστασης, παρούσας και μέλλουσας: στα πλαίσια προγράμματος αγροτικής “εκπαίδευσης”, έφηβοι πρόσφυγες δουλεύουν τζάμπα σε χωράφια, στερούμενοι ουσιαστικά κάθε δικαιώματος στην μόρφωση και στην ένταξη στην κοινωνία. Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση καταρρέει: καταργήσεις τμημάτων, συγχωνεύσεις, μείωση δημόσιας δαπάνης, έλεγχος σε κάθε διαδικασία. Σύμφωνα με τα πορίσματα του εθνικού “διαλόγου” για την παιδεία, το απολυτήριο Λυκείου όπως το ξέραμε καταργείται: αφενός θεσπίζεται το λεγόμενο “εθνικό απολυτήριο”, για τους έχοντες για φροντιστήρια και παραπαιδεία (απαιτούμενα: πρόγραμμα “κοινωνικής” απλήρωτης εργασίας σε κρατικές ή ιδιωτικές υπηρεσίες, εκτενές δοκίμιο, υψηλές επιδόσεις σε 6 μαθήματα), αφετέρου το “πιστοποιητικό φοίτησης”, χωρίς καμιά αξία και προοπτική συνέχισης σπουδών. Προωθείται το τεχνικό λύκειο έναντι του γενικού – σήμερα η αναλογία είναι 25% έναντι 75%, και στόχος είναι να αντιστραφεί. Επίσης, η περιβόητη κατάργηση των Πανελληνίων ουσιαστικά είναι η εισαγωγή στα ΑΕΙ με το βαθμό απολυτηρίου και για ολοένα πιο μικρό αριθμό μαθητών, σε ένα ιδιωτικοποιημένο πανεπιστήμιο στα μέτρα της αγοράς.
Σχεδιασμός κράτους και κεφαλαίου είναι η ανώτερη εκπαίδευση και η γνώση να προορίζεται μόνο για μια ελίτ μαθητών, αυτών που έχουν την οικονομική άνεση, άρα, η καθολική εμπορευματοποίηση-ιδιωτικοποίησή της. Άρα, αναμενόμενο το να αποκλείονται ολοένα και περισσότερο και με κάθε δυνατό τρόπο οι κρατούμενοι και να σαμποτάρονται οι αγώνες τους, δεδομένου κιόλας ότι από τη φυλακή δε μπορούν να “προσφέρουν” τις υπηρεσίες τους στα αφεντικά και να συμβάλλουν στην… “ανάπτυξη” του τόπου!
Κι εδώ, έρχεται ο εκ νέου παραλογισμός και εμπαιγμός της κυβέρνησης: αφενός διαφημίζει την “πετυχημένη” εκπαιδευτική πολιτική της εντός των τειχών, αφετέρου προωθεί νέους περιορισμούς και δυσκολίες για τους κρατούμενους: Με άλλα λόγια, ο…
Νέος Σωφρονιστικός Κώδικας
Πέραν των γενικότερων απολυταρχικών διατάξεών του, ενάντια στις οποίες οι κρατούμενοι συνεχίζουν να αγωνίζονται, προβλέπει [άρθρο 33, παρ. 9] την αναστολή εκπαιδευτικών αδειών και τη δυνατότητα διακοπής παρακολούθησης μαθημάτων με απόφαση του συμβουλίου φυλακής, την προσβολή της εκπαιδευτικής άδειας [άρθρο 56, παρ. 1] από τον δικαστικό λειτουργό που διέταξε την προσωρινή κράτηση (οι κρατούμενοι ζητούν χρονικό όριο 12 μηνών, εφόσον δεν έχει γίνει το δικαστήριο, από την ημερομηνία έναρξης της δίκης) και την προσβολή του δικαιώματος εκπαιδευτικής άδειας αν ο κρατούμενος πέσει σε πειθαρχικό παράπτωμα, δηλαδή μια δεύτερη ποινή! Εκτός όμως από τους εμφανείς περιορισμούς, υπάρχει και η βαθύτερη “σωφρονιστική” ουσία του πράγματος: ο εκβιασμός.
“Αλλάζει ολόκληρη τη λογική της εκπαίδευσης στις φυλακές. Με τον καινούριο Σωφρονιστικό Κώδικα, η εκπαίδευση γίνεται ένα εκβιαστικό μέτρο πειθάρχησης. Ένα διαπραγματευτικό χαρτί στα χέρια της σωφρονιστικής υπηρεσίας. Η δυνατότητα συνέχισης των σπουδών ενός κρατούμενου θα εξαρτάται άμεσα πια από τις διαθέσεις του συμβουλίου της κάθε φυλακής και αυτό επηρεάζει προς το αυστηρότερο και τις εκπαιδευτικές άδειες.” (από συνέντευξη του Νίκου Ρωμανού)
Η γνώση είναι όπλο. Σύμφωνα με κάποιους, το πιο αποτελεσματικό, σίγουρα το πιο αργό σε αποτελέσματα. Σε μια εποχή που όλα τρέχουν τόσο γρήγορα και εκβιαστικά για τις ζωές και το μέλλον μας, οφείλουμε να μην το παραμελήσουμε, να μη γυρίσουμε την πλάτη στην ολοένα εντεινόμενη δυστοπία που φέρνει μπροστά μας το σύστημα και οι οπαδοί του. Σ’ αυτόν τον αγώνα, οι κρατούμενοι σπουδαστές δίνουν το παράδειγμα, δείχνουν το δρόμο της διεκδίκησης μέσα σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες. Χρέος μας είναι να σταθούμε στο πλάι τους και να αποτρέψουμε τους σχεδιασμούς του κράτους και του κεφαλαίου σε βάρος όλων μας. Σε όλα τα επίπεδα…
ο Κανένας